روش مطالعه با جعبه لایتنر

در این مقاله از مجله علمی ترنج دانش به روش مطالعه با جعبه لایتنر پرداختیم. گروهی علمی ترنج مارکت تلاش کرده است تا ضمن آموزش کامل این روش مطالعه، به مزایا و معایب آن پرداخته و کاربردهای آن را در مطالعه و یادگیری موفق بررسی نماید. پس با ما همراه باشید.

 

روش مطالعه پروفسور لایتنر

این روش توسط پروفسور لایتنر در سال ۱۹۶۷ میلادی مطرح شد. این روش در حال حاضر در بسیاری از دانشگاه‌های معتبر دنیا مثل هاروارد مورد استفاده قرار می‌گیرد. ابتدا باید بدانیم این روش چرا مطرح است و ساختار آن به چه شکلی است و چرا در ایران مفید واقع نشده‌ است و فقط توانسته‌است کمتر از ۲۰% نوع مطالعه را پاسخگو باشد؟ چرا در ایران این روزش تغییر نام داده و چرا و چه کسی و به چه دلیلی این کار را انجام داده است؟ و در نهایت انتقادهای وارد به آن را مورد بررسی قرار دهیم. بیشتر اجزاء روش لایتنر با استفاده از مطالعات دو دانشمند بزرگ اسکینر و ابینگ هاووس تنظیم شده است. برای آشنایی بیشتر با این مطالعات اساسی در ذیل به توضیح هر یک از آنها می‌پردازیم:

تحقیقات اسکینر

وی کبوتری را داخل جعبه‌ای قرار داد و هدفش این بود که به کبوتر یاد بدهد در هر بار نوک زدن به دکمه داخل جعبه، پاداشی به وی تعلق خواهد گرفت (دانه) و در غیر اینصورت پاداش داده نخواهد شد. ایشان به کبوتر این عمل را یاد داد و کبوتر یاد گرفت که بعد از چند بار گشتن به دور خود و نوک زدن به دکمه می‌تواند غذا دریافت نماید. استاد لایتنر با این سبک، روش بردن کاغذ به خانه‌های جلوتر یا عقب‌تر را ابداع نمود تا به این صورت به فردی در صورت یادگیری پاداش دهد و در صورت خطا برای او مجازات در نظر بگیرد، در این روش اگر فرد بتواند کاغذ یادگرفته را یاد آوری نماید، به خانه جلوتر برود؛ در غیر این صورت حتی اگر کاغذ در خانه چهارم هم باشد باید این کاغذ برای مجازات به خانه اول بازگردد.

روش ابینگ هاوس

هرمان ابینگ هاوس بعد از مطالعه مستمر بر روی افراد متعدد به این نتیجه رسید که ۸۰% مطالب جدید یاد گرفته شده بعد از بیست و چهار ساعت فراموش می‌شود. این مساله برای چند ماه تشدید می‌شود و در نهایت فراموشی تقریبا بطور کامل صورت می‌گیرد. لذا ایشان برای جلوگیری از این مساله مرورهای مداوم و مستمر را پیشنهاد می‌کند و می‌نویسد که بعد از بیست و چهار ساعت یک مرور لازم است و مرور دوم بعد از یک هفته و مرورهای بعدی بعد از چند ماه باید انجام شود. در این صورت این مطلب ملکه ذهن گشته و نه تنها مطالب فراموش نمی‌شود، بلکه بعد از شش ماه، باید منتظر نتیجه مطلوب و تقویت حافظه و عدم فراموشی فرد باشیم.

الف: نمودار ابینگ هاووس (بدون تکرار و تمرین)

چنانچه در نمودار بالا مشاهده می‌کنید، بعد از بیست وچهار ساعت از آموزش مطالب جدید، اگر مروری صورت نگیرد و مطالب جدید باشند، میزان یادگیری فرد تا ۸۰% کاهش یافته و به بوته فراموشی سپرده خواهد شد. این مساله در هفته‌ها و ماه‌های بعد تشدید خواهد شد و در نهایت به جز کلیات موضوع (که چندان قابل قبول نیست) هیچ ورودی در ذهن نخواهد ماند. اگر این مطلب تخصصی‌تر باشد، مسلما فراموشی نیز شدیدتر و سریعتر رخ خواهد داد.

ب) نمودار ابینگ هاووس (با تکرار و تمرین)

مشاهده می‌کنید با مرورهای مداوم مطالب بعد از مدتی ملکه ذهن می‌شود و فراموشی به صفر می‌رسد. منظور اینکه اگر بعد از بیست و چهار ساعت یک مرور صورت بگیرد، فراموشی مطالب کاهش خواهد یافت و اگر این مرور به طور مستمر ادامه یابد بعد از چند ماه این مطلب به هیچ عنوان فراموش نخواهد شد.

نکته مهم این است که متاسفانه استاد ابینگ هاووس به این سوالات پاسخ نداده که اولا چگونه می‌توان مرور کرد؟ و ثانیا اگر حجم کتاب‌ها افزایش پیدا کند، مثل کنکور، آیا می‌توان در بیست و چهار ساعت همه مطالب مطالعه شده را مرور نمود و مساله بعدی این که در صورت اجرا با چه برنامه‌ای می‌توان این تناسب درسی را پیاده نمود؟

این روش های مطالعه بیش از پیش نشان می‌دهد که شما  برای موفقیت در تحصیل نیازمند برنامه ریزی صحیح و دقیق می باشید.

مطالعه سایر مقالات آموزش روش مطالعه

استاد لایتنر با دقت کامل و استادی تمام، این روش را تا حدودی در جعبه لایتنر و آن هم برای سیستم امروزی اروپا و با تقسیم بندی آن به پنج خانه متفاوت با اندازه‌های مشخص ارائه نمود. اگر چه روش ایشان فقط برای لغات و فرمول‌ها پیاده شد ولی مسلما شروع یک تحول عظیم و چشم گیر را در زمینه روش ابینگ‌هاووس کلید زد. جعبه لایتنر از پنج خانه متفاوت تشکیل شده‌است که اندازه این خانه‌ها طبق ظرفیت ذهن و با توجه به اصول ابینگ هاووس تنظیم شده‌ است ولی هدف استاد از طرح این جعبه برای کدام جامعه و با چه سبکی بوده و آیا این روش در کشور ما با فرهنگ و سیستم آموزشی متفاوت می‌تواند کارساز باشد؟ ایشان این جعبه را جهت جلوگیری از فراموشی و برای این که ثابت نماید در سنین بالای ۶۵ سال نیز می‌توان مطالب را یاد گرفت، تنظیم کرد. چون در آن سال‌ها این فرضیه مطرح شد که یادگیری افراد در این سنین متوقف می‌شود و اگر هم یاد بگیرد مدت زیادی در ذهنشان باقی نخواهد ماند و در صورت باقی‌ماندن زمان زیادی صرف یادگیری خواهد شد؛ لذا ایشان می‌خواست با طرح این مساله و ارائه راه‌حل، این نقیصه را برطرف نماید. پس محور اهداف استاد را می‌توان اینگونه عنوان کرد:

ü ایجاد یادگیری در سنین بالای ۶۵ سال

ü ایجاد یادگیری در کمترین زمان و بازدهی بالا

لایتنر اهداف خود را به نحو احسن پیاده کرد و توانست نظریه عدم یادگیری در این سنین را رد کند و نیز توانست در کمترین زمان (کمتر از شش ماه) زبان خارجی را به این افراد یاد دهد. با توجه به این موفقیت، بسیاری از دانشگاه‌‌ها با تعدیلی در روش یاد شده از آن استفاده کردند و آن را برای جلوگیری از فراموشی فرمول‌ها و لغات و قواعد به کار بردند و موفقیت چشم گیری نصیبشان شد. این روش در کشور ما مثل همه کشورهای جهان سوم، بدون بررسی و انطباق آن با فرهنگ و نوع سیستم ‌آموزشی به کنکور و مراحل حساس وارد شد و به جای تعدیل در نحوه اجرای این سبک در رنگ و شکل آن تغییراتی اعمال کردند که به ظاهر موفقیت‌آمیز بود ولی به خاطر تلف کردن بیش از اندازه زمان و عدم کارآیی در تمام دروس به شکست دانش‌آموز‌ (بی‌آنکه خود بداند) منجر شد.

نکات ضروری در روش مطالعه با جعبه لایتنر

ü شروع از خانه اول به طرف خانه پنجم می‌باشد.

ü اندازه فیش‌ها باید یک هشتم کاغذ A4  باشد.

ü رنگ کاغذها برای ایجاد تمرکز حواس، سفید در نظر گرفته شده‌است.

ü بر روی هر کاغذ فقط می‌توان یک لغت یا یک فرمول نوشت نه بیشتر و پشت آن را برای جواب گذاشت. در غیر اینصورت یادگیری کند و فراموشی بیشتر می‌شود.

ü فیش نویسی به توانایی، ظرفیت و هدف فرد بستگی دارد. در این میان باید فیش‌ها را حفظ کرد و نباید فقط نوشت.

ü همه فیش‌های نوشته‌شده ابتدا باید در خانه اول قرار داده شود.

ü تا بیست و چهار ساعت فیش‌ها باید از خانه اول خارج و در صورت یادگیری به خانه دوم وارد شوند.

ü اگر خانه دوم پر شد فقط به اندازه یک سانتیمتر می‌توان از آن برداشت و در صورت یادگیری به خانه سوم انتقال داد. در غیر اینصورت به خانه اول بر‌می‌گردد.

ü در خانه چهارم و پنجم نیز باید بدین صورت اقدام کرد. چنانچه مطلبی یاد گرفته شد، به خانه بعدی و در غیر این صورت به خانه اول انتقال می‌یابد. این عمل تا خارج شدن از خانه پنجم ادامه داده خواهد شد.

ü این روند برای افراد مختلف متفاوت خواهد بود و ممکن است چند ماه و حتی تا یکسال طول بکشد. و این کار به میزان فیش‌نویسی و سطح معلومات افراد و نوع هدف فرد نیز بستگی دارد.

üبعد از خارج شدن فیش از خانه پنجم، باید آنها را دسته‌بندی و نگهداری کند تا بتواند در صورت فراموشی دوباره آن‌ها را مرور کند.

شکل جعبه لایتنر